• Sociale Innovatie

De Column van Arko van Brakel op Telegraaf
vrijdag 29 november 2013

Ik weet zeker dat onze kinderen het beter zullen krijgen dan wij. Er komen zoveel prachtinnovaties aan die het leven beter en mooier maken, dat ik me daarover geen zorgen maak. We zullen alleen moeten inzien dat het leven wel anders wordt. Niet minder, maar anders.

Echt baanbrekende innovaties vallen namelijk samen met een gedragsverandering. Neem nu de introductie van het wiel, de telefoon, de trein, het weefgetouw, de auto, of de maatschappijbrede gedragsverandering die internet en het mobieltje hebben veroorzaakt. Allemaal succesvolle uitvindingen die samengaan met sociale innovaties. Tegenwoordig maken Google, Twitter, Facebook en Instagram de wereld transparanter, waardoor ieder mens zijn jaarlijkse minutes of fame ziet toenemen. We worden steeds beter geïnformeerd en tegelijkertijd kritischer, veeleisender, communicatievaardiger en invloedrijker. Bedrijven die dit snappen maken slim gebruik van onze collectieve intelligentie. Neem Google, Apple met zijn Appstore, Booking.com of Marktplaats.nl. Tot de verbeelding spreekt ook het aloude Lego, dat zijn trouwe fans in zet voor de productontwikkeling.

Het succes van internet gaat dus niet alleen over techniek, maar vooral over gedrag. Niet voor niets hebben de succesvolste webwinkels als het Amerikaanse Zappos (voor veel ondernemers het grote voorbeeld) een “Chef Happiness” in dienst, volledig verantwoordelijk voor een mensgerichte cultuur die klanten èn collega’s op nummer één zet.

Toch snappen veel traditionele detaillisten niet dat een webwinkelier alleen maar succesvol kan zijn als hij zich dieper dan diep inleeft in het wel, het wee, het gedrag en de wérkelijke behoeftes van zijn klant. Het gaat in de communicatiemaatschappij om aandacht en service. En in aandacht moet je investeren. Arthur Kosten van Booking.com zegt daarover: “We zijn bij Booking bijna religieus met de klant bezig.” Hoe kunnen Nederlandse winkeliers concurreren met zulke waardegedreven ondernemers als ze denken te overleven door bijna het hele jaar uitverkoop te houden?

Als ik werkelijk minister van Innovatie was… zou ik dus vooral inzetten op sociale innovatie. Regeren is immers vooruitzien en de innovaties die er nog aan komen vragen nog veel meer aanpassingsvermogen van ons!

Denkt u zich eens in: internet heeft een overvloed aan informatie opgeleverd die de businessmodellen van de muziekindustrie, winkeliers, uitgevers, tv-stations, videotheken, reisbureaus, banken, makelaars en verzekeraars op zijn kop heeft gezet. Dit heeft veel sociale innovaties, ofwel gedragsveranderingen opgeleverd, bij bedrijven en bij consumenten.

De volgende grote ontwikkeling komt er al aan: zonne-energie. Zonnecellen volgen in grote lijnen dezelfde, exponentiële wetten als computerchips. Binnen afzienbare tijd stijgt de capaciteit, terwijl de prijzen per kilowatt razendsnel dalen. Concreet betekent dit dat het financiële rendement van zonne-energie de komende jaren dramatisch gaat stijgen. Dat maakt zonne-energie dus goedkoop en zeer breed beschikbaar. Tegelijkertijd staat ook de ontwikkeling van energiedragers, zoals accu’s en waterstof bepaald niet stil. Energie wordt binnen afzienbare tijd dus net zo normaal en goedkoop als water uit de kraan en internet.

En nu komt het goede nieuws: als energie breed, goedkoop beschikbaar komt, wordt het ook heel goedkoop om van zout water zoet water te maken. Landbouw wordt mogelijk op plekken waar dat nu nog niet kan. Honderden miljoenen mensen hebben dan ineens meer energie, meer eten, genoeg te drinken en… tijd om na te denken over andere dingen dan water en voedsel verzamelen.

Combineert u de overvloed van informatie op Internet nu eens met een overvloed aan energie én de denkkracht van een enorme overvloed aan nieuwe groepen mensen, uit nieuwe landen die nu ook de kans krijgen om hun ambities waar te maken!

Het plaatje is duidelijk: er komen innovaties aan op een schaal die de wereld nog nooit gezien heeft. Nu zijn er mensen die zeggen dat dit niet realistisch is. Bedenk dan dat ook gezegd werd toen ik in 1994 met internet begon en we een visie op de online toekomst schetsten. Kijk naar de trends. Kijk naar de feiten. Sommige ontwikkelingen zijn simpelweg niet te stoppen.

Het gevolg is wel dat nog meer oude, vertouwde businessmodellen gaan veranderen en soms zelfs verdwijnen. Alle soorten energiebedrijven, de landbouwsector, de automobiel industrie, de bouwsector en natuurlijk alle overheden, gaan positieve en negatieve effecten op hun businessmodellen meemaken. Want consumenten worden wereldwijd nog machtiger, onafhankelijker en hebben straks een overvloed aan kennis en energie.

Iedere pessimist die stelt dat onze kinderen het slechter gaan krijgen dan wij, heeft niet alleen verdomd weinig vertrouwen in de nieuwe generatie. Maar vooral baseert hij zijn pessimisme op wijsheid van gisteren. Terwijl de werkelijkheid van morgen aantrekkelijker is dan ooit. We hoeven ons alleen maar aan te passen. Wat is het toch mooi om juist in deze tijd minister van Innovatie te zijn.