• AA+

Column van Rob de Wijk op de Telegraaf.nl

Ruim dertig jaar geleden schreef Erza Vogel Japan as Number One. De boodschap was simpel: Japan was hard op weg om de grootste economie ter wereld te worden. Een belangrijke indicator was dat het nationaal inkomen per hoofd van de bevolking dat van Amerika aan het inhalen was. Maar rond 1990 was het uit met de pret. Japan stagneerde. Vogel verklaarde onlangs dat hij zich had verkeken op de disfunctionaliteit van het Japanse politieke systeem. Na het einde van de Koude Oorlog viel het gangbare wereldbeeld in duigen. Daardoor werd de politiek van Japan instabiel en bleek aanpassing aan de nieuwe wereld moeilijk. Visie ontbrak, evenals politieke eenheid. Ruim twintig jaar stagnatie volgde.

Voor Europa dreigt nu hetzelfde scenario. Wie wil weten hoe die worsteling verloopt hoeft maar naar Nederland te kijken. Onlangs schreef de WRR wat veel experts al wisten: de markt lost niet alles op; in een tijd van grote verandering moet de overheid juist richting geven. Het domste is extrapolatie. Beter doen waar we altijd al goed in waren is de dood in de pot. Begin jaren negentig constateerde minister Relus ter Beek dat de tijden zijn veranderd, maar dat de krijgsmacht goed is en dat de sterktes moeten worden uitgebouwd. Maar een krijgsmacht die heel goed is in het verdedigen van de Noord Duitse laagvlakte is zinloos is als de vijand is verdwenen en die laagvlakte door de Duitse eenwording midden in Duitsland komt te liggen. Uiteindelijk koos de minister voor een radicale ommezwaai voor de krijgsmacht.

Die ommezwaai is nu ook nodig voor Nederland. Alleen door kansen te benutten en bedreigingen voor te zijn kan het verdienvermogen worden versterkt. Dit eist politieke visie op de vraag waarmee Nederland zijn brood gaat verdienen in een snel veranderende wereld. Volgens de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid is responsiviteit het sleutelbegrip: de vaardigheid om snel en doeltreffend in te spelen op veranderingen. Ook de Boston Consultancy Group schreef dat het verdienvermogen draait om maatschappelijk aanpassingsvermogen en vernieuwingstalent.

Helaas is er momenteel geen enkele aanwijzing dat Nederland in staat is zich aan te passen aan een nieuwe wereld van opkomende landen, toenemende grondstoffen schaarste en een veranderend energielandschap, instabiliteit rond de Europese grenzen, en een wereld die in geopolitiek opzicht ruwer wordt.

De recente afwaardering van Nederland tot AA+ is een uitdrukking van dat gebrekkige aanpassingsvermogen. Voor de komende jaren voorziet S&P nauwelijks tot geen groei. De staatsschuldquote van Nederland is inmiddels terug op het niveau van de jaren tachtig van de vorige eeuw. Het Nederlandse Bruto Binnenlands Product zit nu op het niveau van 2006.
Dat Japanscenario is dus in volle gang. Het wordt tijd dat de Nederlandse politiek dit onder ogen ziet en net zo als het Schaduwkabinet, met een groeiagenda komt.