Na jaren van groei krimpt het aantal zelfstandigen in Nederland. Nieuwe wetgeving en strengere handhaving op schijnzelfstandigheid zorgen voor onrust. Toch blijft de zzp’er onlosmakelijk onderdeel uitmaken van de arbeidsmarkt.
Het aantal zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) is in 2025 voor het eerst in tien jaar gedaald. Dat blijkt uit het nieuwe rapport Een decennium zzp-dossier van HeadFirst Group, ZiPconomy en ONL voor Ondernemers. Waar de groep zelfstandigen tussen 2015 en 2024 nog met 44 procent groeide tot ruim 1,2 miljoen, is dat aantal dit jaar met 4,2 procent afgenomen. De terugloop is vooral zichtbaar onder lager opgeleide mannen. Volgens de onderzoekers hangt dat samen met de hervatte handhaving op schijnzelfstandigheid sinds begin 2025 en de afkoelende economie. Circa 250.000 zzp’ers zouden volgens het ministerie van Sociale Zaken mogelijk als schijnzelfstandige kunnen worden aangemerkt.
Meer zelfstandigen, maar ook meer onzekerheid
Nederland telt nog altijd ruim 1,5 miljoen zelfstandigen, waarvan driekwart zonder personeel. De overgrote meerderheid (86 procent) levert diensten, terwijl het aantal zzp’ers dat producten verkoopt in tien jaar tijd halveerde tot 14 procent. Opvallend is dat bijna vier op de tien zzp’ers eigen arbeid voor drie of minder opdrachtgevers werkt – een signaal van groeiende afhankelijkheid.
Toch zijn de meeste zelfstandigen positief over hun werk. Acht op de tien zzp’ers zegt (zeer) tevreden te zijn met hun huidige situatie. Vrijheid, autonomie en zelfbeschikking blijven de belangrijkste drijfveren. Slechts 2,7 procent werkt als zzp’er op verzoek van een opdrachtgever.
“De zelfstandige kiest bewust voor ondernemerschap,” aldus de onderzoekers. “De tevredenheid is hoog, al vraagt de veranderende regelgeving om meer duidelijkheid en vertrouwen tussen opdrachtgever en opdrachtnemer.”
Vrouwen hoger opgeleid, maar aandeel daalt
Het rapport laat ook demografische verschuivingen zien. Een derde van de zzp’ers is inmiddels ouder dan 55 jaar, terwijl ook de instroom van jongeren stijgt. De groep vergrijst en verjongt tegelijk.
Het aandeel vrouwen onder zelfstandigen daalt licht, van 37,6 naar 36 procent, al zijn vrouwen gemiddeld hoger opgeleid dan mannen: 59 procent heeft een hbo- of wo-diploma. Mannen domineren in technische en bedrijfseconomische sectoren; vrouwen zijn vaker actief in zorg, onderwijs en creatieve beroepen.
Politieke druk en toekomst van het ondernemerschap
Nieuwe wetgeving zoals de Wet VBAR (Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelaties en Rechtsvermoeden) en de voorgestelde Zelfstandigenwet zorgen voor spanning in het zzp-debat. Veel opdrachtgevers, vooral in de bouw, ICT en zorg, zijn voorzichtiger geworden met het inhuren van zelfstandigen.
Het zzp-dossier is echt een rommeltje en er zijn de afgelopen jaren maar weinig stappen gezet”, vindt ONL-voorman Erik Ziengs. “De inzet vanuit de Tweede Kamer om met een eigen wet te komen is prijzenswaardig. Ik hoop dan ook dat de nieuwe minister die met dit dossier aan de gang moet het voorstel serieus neemt. Gun de échte zzp’er een eigen plek in onze arbeidsmarkt en maak van de werknemer geen heilige koe. Zoals Hans Borstlap tijdens ArbeidsmarktPoort al zei: ‘De geest is uit de fles en die gaat er niet meer terug in’.”
Balans tussen vrijheid en zekerheid
Het rapport besluit met een oproep aan de politiek om te werken aan beleid dat recht doet aan de diversiteit binnen de zzp-gemeenschap. Niet praten over zelfstandigen, maar met hen, stellen de auteurs. Ondanks de terugval blijft de conclusie helder: de Nederlandse zzp’er is veerkrachtig, tevreden en onmisbaar voor een flexibele arbeidsmarkt.
Download hier het rapport.
Lees hier meer en luister naar de podcast.
Foto: Pexels/Julio Lopez
